* موزه مفاخر دینی اردبیل *
این موزه که در خانه تاریخی میرفتاحی شهر اردبیل راه اندازی شده، به محلی برای رویت و آشنایی با ریشه‌های عمیق دین باوری مردمان استان تبدیل و این روزها پذیرای صدها محقق و ایرانگرد مشتاق امور فرهنگی است.
در این موزه که با هدف معرفی چهره‌های علمی و فرهنگی استان در حوزه دین و ترویج مذهب تشیع تاسیس شده، آثار، عکس ها، نقاشی از چهره و سوابق علمی و ادبی و خدمات دینی علمای شناسایی شده که اغلب مربوط به تاریخ معاصر این خطه هستند، نگهداری می‌شود.
برای معرفی مفاخر دینی معرفی شده در این موزه کتابی با عنوان گوهرهای شب چراغ، حاوی زندگی نامه و نقاشی چهره دهها تن از علمای دینی استان اردبیل چاپ شده و در آن خدمات علما و مفاخر دینی استان تشریح شده است.

در این موزه و مجموعه نفیس که نقاشی همه علمای معرفی شده در آن توسط استاد حسن مردانه از هنرمندان نقاش اردبیل به تصویر کشیده شده، علمای بزرگ استان از جمله آیات عظام احمد مقدس و محقق اردبیلی، میرزامحسن مجتهد اردبیلی، میرصالح مجتهد انواری، سیدمرتضی خلخالی، میرزا علی‌اکبر مجتهد اردبیلی، سید یونس موسوی اردبیلی، میرزا محمد مسایلی اردبیلی، سیدجواد محدث اردبیلی، مرحوم آیت الله میرزا علی مشگینی، آیت‌الله سیدابراهیم سیدحاتمی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی و مرحوم میرزا بیوک خلیل زاده مروج معرفی شده است.
افتتاح موزه مفاخر دینی استان در یک خانه تاریخی خود موزه در موزه محسوب می‌شود و با افتتاح این موزه در این خانه تاریخی ، ارزش هنر معماری مردمان این خطه با معارف دینی منطقه گره ‌خورده است.
در این موزه دینی، فرهنگی و تاریخی هم‌اکنون آثار 57 تن از علمای دینی منطقه در قالب عکس، نقاشی و پیکر در این موزه عرضه شده است.
* موزه تخصصی باستان شناسی *
در این موزه که در آبانماه امسال در مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی به بهره برداری رسیده است، انواع سفالینه های ساده و منقوش، ظروف شیشه ای، چینی های آبی و سفید ، ابزار و ادوات مفرغی از دوره های مختلف تاریخی منطقه گردآوری و در معرض نمایش گذاشته شده اشت.
علاوه بر این در کنار این موزه که در مکانی به وسعت یکهزار و 800 متر مربع راه اندازی شده، یک سایت باستانی و تاریخی طراحی شده که بخشی از تاریخ و تمدن اشکانی منطقه بوینی یوغون شهرستان نیر را معرفی می کند.
مسوول موزه های استان اردبیل در خصوص ویژگیهای آثار این موزه به خبرنگار ایرنا گفت: در این موزه 500 اثر تاریخی متعلق به این استان نگهداری می شود.
ملکه گلمغانی زاده افزود: چیدمان اشیای این موزه بر اساس دوره تاریخی آن انجام شده و در بخشهای مختلف آن نسخ خطی، سکه ها، آثار سفالی و شیشه ای به نمایش در آمده است.
* موزه سنگ و کتابخانه تخصصی بقعه شیخ صفی *
این موزه نیز از جمله موزه هایی است که در آبانماه امسال افتتاح شد.
مسوول موزه های استان اردبیل در خصوص آثار به نمایش در آمده در این موزه به خبرنگار ایرنا گفت: از 200 قطعه سنگ قبر موجود در محوطه شهیدگاه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، تعداد زیادی به منظور استفاده در این موزه انتخاب شده است.
گلمغانی زاده افزود: این سنگ قبرها بیشتر متعلق به دوره صفویه هستند و همه آنها را می توان در زیر طاق نماهای محوطه شهیدگاه مشاهده کرد.
وی، موزه دارالحدیث واقع در بقعه شیخ صفی را از جمله موزه های فرعی استان اعلام کرد و اظهارداشت: این موزه در واقع کتابخانه تخصصی صفویه است و بسیاری از کتابهای مرتبط با دوران صفویه پس از گردآوری در آن نگهداری می شود.
* موزه چینی ها یا چینی خانه *
این موزه در داخل مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و در محلی به نام چینی خانه دایر شده و حاوی یکصد قطعه اشیا و ظروف چینی مربوط به دوران صفویه است.
گلمغانی زاده در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: در این قسمت از بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی که برخی از آثار به جای مانده از دوران صفویه نگهداری می شود، از سیستم نورپردازی علمی متناسب با فضای موزه استفاده شده و رنگ های عرفانی مطابق با خاصیت و کاربری عمارت در فضای آن به کار رفته است.
اگرچه این موزه را "چینی خانه"می نامند، اما آثار دیگر تاریخی که با نام این موزه هماهنگی ندارند، هم در این مکان جای داده اند.
مسوول موزه های اردبیل در این باره گفت: برای رفع این ناهمگونی نسخ خطی و سایر آثار تاریخی مغایر با کاربری موزه چینی خانه به مکان دیگری منتقل خواهد شد و ویترین نمایش آثار تاریخی هم عوض می شود.
* موزه مردمشناسی اردبیل *
این موزه در محل حمام تاریخی آقانقی (ظهیر‌الاسلام) شهر اردبیل واقع در میدان عالی قاپو دایر شده و هم اکنون در این محل 33 نوع مجسمه با پوشش محلی و آیینی مردم استان اردبیل به نمایش در آمده و همچنین آثار و دست نوشته های مربوط به هویت تاریخی و فرهنگی این منطقه نیز در این موزه جمع‌آوری و عرضه شده است.
مسوول موزه های سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل در خصوص ویژگیهای این موزه به خبرنگار ایرنا گفت: این موزه محل مناسبی برای آشنایی با نحوه زندگی ، آداب و رسوم ، پوشش محلی مردان و زنان ، نحوه پخت غذاهای محلی و آیینهای خاص این استان است.
ورودی این موزه از رختکنی آغاز شده و به حوض سنگی هشت ‌ضلعی با چهار بازو ختم می شود و در آن آیینهای ویژه استحمام در دوره های گذشته نیز با تعبیه مجسمه هایی به نمایش در آمده است.
* موزه صنایع دستی استان اردبیل *
این موزه که در دهه فجر امسال در محل حمام تاریخی شیخ پشت بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی افتتاح شد، در واقع شامل مرمت یک باب حمام تاریخی به جای مانده از دوران صفویه است و در آن 300 قطعه اشیای معاصر صنایع دستی استان شامل محصولات 25 رشته صنایع دستی از قبیل گلیم ، ورنی ، شیشه ، معرق چوب ، سازهای سنتی ، سفال ، قلم زنی ، تراش روی شیشه، نقاشی روی شیشه ، فرش، منبت چوب، حجاری، خراطی، نازک کاری روی چوب، بافته های عشایری، آهنگری، مسگری تزیینات روی سفال ، مفرش و صنایع دستی چرمی در معرض دید مردم قرار گرفته است.
در این موزه چهار رشته صنایع دستی نیز به صورت کارگاهی با حضور استادان برجسته به منظور آشناسازی بازدیدگنندگان با نحوه تولید آثار صنایع دستی استان در معرض بازدید علاقه مندان قرار گرفته است.
* موزه باستان شناسی شهرستان خلخال *
این موزه که در محل حمام تاریخی نصر این شهر دایر شده حاوی 300 شی تاریخی است.
به گفته مسوول موزه های استان اردبیل اشیای این مکان قبلا در فضایی دیگر در شهر خلخال نگهداری می شد که با توجه به مناسب نبودن فضای قبلی موزه باستانشناسی به این مکان منتقل شده است.
گلمغانی زاده همچنین در مورد نحوه تجهیز و چیدمان آثاری موزه باستان شناسی حمام نصر خلخال گفت: حدود 300 قلم اشیا قدیمی و تاریخی برای چیدمان این موزه گزینش شده که آثاری از شهرستان خلخال از دوره پیش از اسلام تا دوره های جدید را در بر می گیرد.
مسوول موزه های استان اردبیل همچنین موقعیت این حمام تاریخی دوره قاجاری را با کاربری جدید بسیار مطلوب خواند و نحوه مرمت و احیای آن را متناسب با فضای موزه ای دانست.
* موزه باستان شناسی مشگین شهر *
این موزه به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری این شهرستان با بیش از 500 اثر مربوط به ادوار مختلف تاریخی از جمله موزه های مهم استان اردبیل به شمار می رود.
آثار به نمایش درآمده در این موزه که قدیمی ترین آن به پنج هزار سال قبل ازمیلاد مسیح برمی گردد شامل آثار متعددی ازقبیل سفالینه های کوزه، خمره، کاسه، لیوان و ظروف آشپزخانه، اشیای فلزی از جمله زیور آلات زنانه از جنس طلا و مفرغ و نیز ابزار آلات جنگی همچون شمشیر و پیکان و همچنین ابزار استخوانی است که در کل مجموعه ای عظیم از تاریخ گذشتگان را در این موزه در برابر تماشاگران به تصویر می کشد.
انواع مهره و منجوق از سنگ های قیمتی، سنگ شیشه و سکه های تاریخی از دیگر آثار موجود در این موزه است.
مسوول موزه های استان اردبیل به خبرنگار ایرنا گفت: در شهرستان مشگین شهر مجموعه های فراوانی از آثار تاریخی کهن وجود دارد که به علت کمبود فضای موزه ای فقط یک سوم از این گنجینه ها به نمایش گذشته شده است.
در این موزه آثار مکشوفه در مرحله سوم کاوشهای علمی باستان شناسی در محوطه باستانی شهریری مشگین شهر نیز پس از بررسی علمی و طبقه بندی تاریخی در این موزه به معرض بازدید عموم گذاشته شده است.
این آثار شامل 73 قطعه شی تاریخی از قبیل اشیای سفالین ، ابزار سنگی، ادوات و ابزار آلات جنگی و شکار از قبیل خنجر و پیکان است.
زیور آلات طلایی و مفرغی شامل گوشواره ، آویز و حلقه و چندین شی باستانی با ارزش از جنس خمیر شیشه و انواع عقیق و منجوق با رنگهای لاجوردی، فیروزه ای از دیگر اشیای به نمایش در آمده در این موزه است.
* موزه تاریخ طبیعی اردبیل *
این موزه با داشتن گونه هایی از حیوانات پوست آرایی (تاکسیدرمی) شده، سنگواره ها و سنگهای مختلف، مجموعه ای زیبا از طبیعت استان را در مقیاسی کوچک برای علاقه مندان به تماشا گذاشته است.
این موزه در حاشیه شرقی دریاچه شورابیل قرار دارد و در آن 17 گونه پستاندار ، 85 گونه پرنده ، 20 گونه ماهی ، 12 گونه خزنده و دوزیست و نمونه های متنوعی از حشرات و تیپ های مختلف گیاهی و انواع سنگ و سنگواره نگهداری می شود.
در بخشی از این موزه 13 آکواریوم وجود دارد که در آن ها نمونه های زنده ای از ماهیان و انواع آبزیان استان به نمایش گذاشته شده است.
این موزه به عنوان یک مکان فرهنگی ، اجتماعی ، علمی ، پژوهشی و نمایشگاهی ، انواع زیست بوم ها و جلوه های تنوع زیستی استان را در دل خود جای داده و زیست بوم های دشت ، تالاب و کوهستان و نیز انواع زیستگاههای حیات وحش استان در دو مجموعه در این مکان به صورتی مجزا در معرض دید علاقه مندان قرار داده شده است.
موزه تاریخ طبیعی اردبیل که در مرداد سال 1381 در زمینی به مساحت چهار هزار و 500 متر مربع و با یک هزار و 200 متر مربع زیربنا به بهره برداری رسیده، سالانه پذیرای یکصد هزار نفر بازدید کننده است.